Το διδακτικό προσωπικό (καθηγητές/τριες και υφηγητές/τριες) που υπηρέτησε στο ίδρυμα συγκρότησε, ήδη από τον 19ο αιώνα, μια ακαδημαϊκή κοινότητα που ανέλαβε μια σειρά από πραγματικούς και συμβολικούς ρόλους εντός και εκτός του Πανεπιστημίου. Εκτός από το διδακτικό, επιστημονικό και ερευνητικό τους έργο, οι διδάσκοντες -και, από τον 20ό αιώνα, και οι διδάσκουσες-, ασχολήθηκαν με την πολιτική και τον Τύπο, στελέχωσαν δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς, ίδρυσαν και διηύθυναν πολιτιστικές και άλλες συλλογικότητες. Ανάμεσά τους υπήρξαν εξέχουσες προσωπικότητες που πρωταγωνίστησαν στην πολιτική, πνευματική και επιστημονική ζωή της χώρας. Ιδιαίτερη μνεία οφείλεται, επίσης, στην πολυπληθή κατηγορία του ειδικού επιστημονικού προσωπικού (επιμελητές, βοηθοί, τεχνικοί κ.ά.), που πρόσφερε και προσφέρει την αφοσίωση και τις γνώσεις του στην ανάπτυξη του ιδρύματος. Τέλος, μια σημαντική σελίδα της ιστορίας του Πανεπιστημίου αποτελεί το διοικητικό προσωπικού που στελεχώνει τις υπηρεσίες του, εξασφαλίζοντας την λειτουργία του ως εκπαιδευτικού και ερευνητικού κέντρου.
Ο Γιώργος Θεοτοκάς όταν ήταν φοιτητής της Νομικής Σχολής το 1922. Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
«Οι πτυχιακές εξετάσεις γινόντανε στα γραφεία της Νομικής Σχολής, στο κεντρικό οίκημα του Πανεπιστημίου. Κάθε καθηγητής είτανε χωμένος σ΄ ένα καμαράκι, σάν κάβουρας έτοιμος για τη μάχη μές σε μια μικρή κοιλότητα του βράχου της επιστήμης. Περνούσαν κάθε μέρα καμμιά δεκαριά υποψήφιοι, που εξεταζόντανε σ΄ όλα τα μαθήματα των τεσσάρων ετών από το πρωϊ ως το βράδι. Κατόπι συνεδρίαζε η Σχολή κ΄ έβγαζε το ίδιο βράδι τά αποτελέσματα, που τα διακήρυττε ένας κλητήρας στην αυλή του Πανεπιστημίου.
Ο κάθε καθηγητής είχε τις ξεχωριστές λόξες του, τα τίκ του, τά καπρίτσια του, κι΄ όλοι μαζί αποτελούσαν ένα γραφικό σύνολο, πού σου άφηνε μια ανάμνηση πολύ νόστιμη και ευχάριστη σάν τελείωνε το βάσανο.
Συνήθως δέσποζε, σ΄ αυτήν την τελετή, ο πολύς Ανδρεάδης, καθηγητής της δημόσιας οικονομίας, με την πελώρια αποικιακή του κάσκα και τα εξ΄ίσου πελώρια και ποικιλόχρωμα μαντίλια του. Είταν επιβλητικός στην κορμοστασιά και ανησυχητικός στη φυσιογνωμία, με κάποιον αέρα πνευματικής ανωτερότητας και κοσμικού σαρκασμού, πού έκανε να παραλύουν εμπρός του οι άβγαλτες φοιτήτριες. Είταν άλλωστε διάσημος σ΄όλα τα Πανεπιστήμια και τα κομψά εστιατόρια της Ευρώπης και κοίταζε την Αθήνα σαν άνθρωπος συνηθισμένος να ζει σε καλύτερο περιβάλλον. Ταξίδευε κάθε χρόνο στις πέντες ήπειρες, έκανε παρέα με τους πιο επιφανείς ανθρώπους της οικουμένης, έγραφε βιβλία με το καντάρι, σε δεν ξέρω πόσες γλώσσες, και, στις ώρες της σχολής του, έκανε θεατρική κριτική, όντας άλλωστε ο καλύτερος θεατρικός κριτικός της Αθήνας. Εύρισκε ωστόσο τον καιρό να μπαινοβγαίνει συνεχώς και στο Πανεπιστήμιο, να διδάσκει οικονομικά διανθισμένα με τα πιο αφάνταστα ανέκδοτα και με παραπομπές στο Ρενάν και τον Ανατόλ Φράνς, να βροντά τις πόρτες και να κάνει τρομερούς καβγάδες με τους φοιτητές και τους κλητήρες, χωρίς κανείς να καταλαβαίνει ποτέ ποιος είταν ο λόγος της οργής του. Τού περνούσε όμως αμέσως, γιατί κατά βάθος είταν άνθρωπος με καλά και ευγενικά συναισθήματα κ΄είχε εξ άλλου τόσα πράματα να συλλογιστεί πού δεν του έμενε καιρός να θυμώνει με τα σωστά του. Στις εξετάσεις δεν είτανε πολύ αυστηρός, αλλά σε παραζάλιζε δίχως λόγο. Στα καλά καθούμενα παρτούσε όλα τα σοβαρά θέματα και σου έκοβε κάθε έμπνευση με μια ερώτηση εξωφρενική, απίθανη, ανεκδιήγητη, σαν και τούτη:
- Και τώρα, αγαπητέ κύριε, δεν μου λέτε, σας παρακαλώ, ποίαν προσωπικήν σχέσιν είχεν ο Ρουβιέ με το ελληνικόν έθνος; Το είπα εις την παράδοσίν μου, ελπίζω ότι το ενθυμείσθε.
- - Δεν ενθυμούμαι, κύριε καθηγητά.
- - Φυσικά δεν ενθυμείσθε. Ποιος προσέχει τη παράδοσιν; Ο νους σας είναι εις την πολιτικήν, εις τα κινήματα, εις την λογοτεχνίαν, εις το καθετί εκτός από την παράδοσιν.»
Γιώργος Θεοτοκάς, Αργώ, Μυθιστόρημα, δεύτερο μέρος.
Εστία, Αθήνα (1936) 2016.
Αφήγηση ιστορικού αποσπάσματος: Ίλια Γιακουμάκη, φοιτήτρια Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ.
Αφήγηση λογοτεχνικού αποσπάσματος: Νίκος Βλασάκης, φοιτητής Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ.
Προσωπογραφία του Γκίκα Δοκού (1801 -1888), Υδραίου αγωνιστή της Επανάστασης του 1821 και πρώτου Γενικού Γραμματέα του Πανεπιστημίου, ελαιογραφία αγνώστου.
Μουσείο Ιστορίας ΕΚΠΑ.
Σημειώσεις των παραδόσεων του Αλέξανδρου Ρίζου – Ραγκαβή στο μάθημα «Πολιτικές Αρχαιότητες», 1859 (1/2).
Κέντρο Ερεύνης και Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού Ακαδημίας Αθηνών.
Σημειώσεις των παραδόσεων του Αλέξανδρου Ρίζου – Ραγκαβή στο μάθημα «Πολιτικές Αρχαιότητες», 1859 (2/2).
Κέντρο Ερεύνης και Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού Ακαδημίας Αθηνών.
Απόσπασμα ομιλίας του Νικόλαου Σαρίπολου ως πληρεξουσίου του Πανεπιστημίου στη Β΄ Εθνοσυνέλευση, 1863.
Πρακτικά συνεδριάσεων Β΄ Εθνικής Συνέλευσης, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.
Ο καθηγητής της Χημείας Ξαβιέρος Λάνδερερ και οι βοηθοί του, δεξιά του διακρίνεται καθιστός ο μετέπειτα καθηγητής της Χημείας και πρύτανης, Αναστάσιος Χρηστομάνος, «δεκαετία 1860».
Μουσείο Ιστορίας ΕΚΠΑ.
Προσωπογραφία του καθηγητή της Ιστορίας Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου (1815 – 1891), ελαιογραφία του Βύρωνα Κοντόπουλου, 1892. Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος είναι ο συγγραφέας της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους».
Μουσείο Ιστορίας ΕΚΠΑ.
Το 1898 ο ποιητής Κωστής Παλαμάς (1859 – 1943) αναλαμβάνει καθήκοντα Γενικού Γραμματέα του Πανεπιστημίου. Προσωπογραφία του ποιητή από την Όλγα Παπαδημάκη, ελαιογραφία, τέλη δεκαετίας 1920.
Κεντρικό Κτήριο ΕΚΠΑ.
Προσωπογραφία της Αγγελικής Παναγιωτάτου (1878-1954), πρώτης γυναίκας υφηγήτριας και αποφοίτου της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ελαιογραφία της Θάλειας Φλωρά – Καραβία.
Συλλογή Συλλόγου Ελλήνων Επιστημόνων «Πτολεμαίος Ι» (Αλεξάνδρεια).
Μουσείο Ιστορίας ΕΚΠΑ.
Φωτογραφίες φοιτητριών από τα βιβλία Εγγραφών του Πανεπιστημίου Αθηνών στις δεκαετίες του 1910 και 1920.
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
Χειρόγραφο απόσπασμα των απομνημονευμάτων του Σπυρίδωνος Λάμπρου από την περίοδο της πρωθυπουργίας του (1916-1917).
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
«Η κοινωνική κατεύθυνσις εν τη εξελίξει του κράτους». Χειρόγραφο του Αλέξανδρου Σβώλου, καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, με την εναρκτήρια ομιλία του στις παραδόσεις του μαθήματος της Γενικής Πολιτειολογίας στο Πανεπιστήμιο, 15 Δεκεμβρίου 1919.
Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας – Αρχείο Αλέξανδρου Σβώλου.
Σκίτσο του Κ. Μέρμηγκα, καθηγητή της χειρουργικής κλινικής του Πανεπιστημίου.
Εγκληματολογικό Μουσείο ΕΚΠΑ.
Χειρόγραφη επιστολή παραίτησης του διάσημου μαθηματικού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή (1873-1950).
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
Ο Γενικός Γραμματέας του Πανεπιστημίου Βασίλειος Μακρής με τη σύζυγό του Μαριάννα. Ο Γ. Μακρής διαδέχθηκε τον Κωστή Παλαμά στη θέση του Γενικού Γραμματέα το 1929 και παρέμεινε στη θέση αυτή έως το 1954.
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
Η αντίδραση της Νομικής Σχολής στην απόλυση του καθηγητή Κωνσταντίνου Τσάτσου από την κατοχική κυβέρνηση, 1941 (1/2).
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
Η αντίδραση της Νομικής Σχολής στην απόλυση του καθηγητή Κωνσταντίνου Τσάτσου από την κατοχική κυβέρνηση, 1941 (2/2).
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης (1860-1949), υφηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο, πρωθυπουργός (1924, 1947-1949), πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων (1917-1920, 1936), υπουργός και βουλευτής.
Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.
Επίσκεψη του Γεώργιου Παπανικολάου (1883-1962), θεμελιωτή της κυτταροδιαγνωστικής μεθόδου «Τεστ Παπ» και αποφοίτου του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο νοσοκομείο Αλεξάνδρα, δεκαετία 1950. Στα αριστερά του ο καθηγητής Νικόλαος Λούρος.
Φωτογραφικό Αρχείο Γ.Ν.Α. «Αλεξάνδρα».
Προσωπογραφία της Έλλης Νικολετοπούλου –Κρίσπη (1917-1974), πρώτης καθηγήτριας Δικαίου στη Νομική Σχολή, ελαιογραφία της Θάλειας Φλωρά – Καραβία. Δωρεά Ηλία Κρίσπη.
Μουσείο Ιστορίας ΕΚΠΑ.
Ο Καθηγητής Φυσικής Καίσαρ Αλεξόπουλος με φοιτητές και φοιτήτριες, στο μεγάλο αμφιθέατρο Φυσικής του Παλαιού Χημείου, Σεπτέμβριος 1967.
Βιβλιοθήκη Νομικής Σχολής.
Ο Σπυρίδων Μαρινάτος (1901 – 1974), καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο και ανασκαφέας του αρχαιολογικού χώρου του Ακρωτηρίου της Θήρας (1967-1974).
Μουσείο Ιστορίας ΕΚΠΑ.
Το έγγραφο της παράτασης της διαθεσιμότητας του Ιωάννη Πεσμαζόγλου από το Πανεπιστήμιο. Αφορμή αποτέλεσε η ομιλία του στο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών και οι ακόλουθες δηλώσεις του στον Τύπο, που κρίθηκαν εχθρικές από το δικτατορικό καθεστώς της 21ης Απριλίου, 1969.
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
Χειρόγραφο σημείωμα του Ξενοφώντα Ζολώτα με το οποίο εκφράζει τη διαμαρτυρία του για τα κατασταλτικά μέτρα που εφαρμόζονται στο Πανεπιστήμιο μετά την εξέγερση των φοιτητών στη Νομική Σχολή, 1973.
© ΚΕΠΟΕΤ-ΙΑΤΕ, Ιστορικό Αρχείο του Κέντρου Πολιτισμού Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος - Αρχείο Ξενοφώντα Ζολώτα.
Φυλλάδιο από την απεργία των βοηθών και επιμελητών όλων των Πανεπιστημίων της χώρας, 1978.
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ (Αρχείο Κ. Γαβρόγλου – Α. Βρυχέα).
Στιγμιότυπο από το εναρκτήριο μάθημα της καθηγήτριας Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου επί Πρυτανείας Καίσαρα Αλεξόπουλου, 1972 (1/2).
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
Στιγμιότυπο από το εναρκτήριο μάθημα της καθηγήτριας Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου επί Πρυτανείας Καίσαρα Αλεξόπουλου, 1972 (2/2).
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
Η αναγόρευση του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη σε επίτιμο διδάκτορα του ΕΚΠΑ, Μάιος 1987.
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
Ο Μίκης Θεοδωράκης σε συναυλία του για τα 150 χρόνια λειτουργίας του ΕΚΠΑ, 1987.
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
Η αναγόρευση του ποιητή Γιάννη Ρίτσου σε επίτιμο διδάκτορα του ΕΚΠΑ, Μάιος 1987.
Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ.
