Ταυτότητα
Το Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο έχει ως σκοπό: • την κάλυψη των διδακτικών και ερευνητικών αναγκών των φοιτητών του ΕΚΠΑ σε θέματα που εμπίπτουν στα αντικείμενα μελέτης του επιστημονικού πεδίου της Λαογραφίας. • την προαγωγή της επιστημονικής έρευνας με την λειτουργία Εργαστηρίου μελέτης του λαϊκού πολιτισμού που θα αξιοποιεί το υλικό των συλλογών του. • την συνεργασία με σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, μέσω επιμορφωτικών επισκέψεων ομάδων μαθητών στον χώρο του. • την ανάπτυξη εύληπτων και τεκμηριωμένων προγραμμάτων διδασκαλίας της Λαογραφίας, με βάση τα πλούσια αρχεία και τα αντικείμενα λαϊκού πολιτισμού που έχει στις συλλογές του, με σκοπό την διάθεσή τους σε εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. • τη συνεργασία με Κέντρα Ερευνών και Ακαδημαϊκά Ιδρύματα της ημεδαπής και της αλλοδαπής, με συναφείς επιστημονικούς στόχους. • τη διοργάνωση επιστημονικών διαλέξεων, ημερίδων, σεμιναρίων, συνεδρίων, εκθέσεων και άλλων επιστημονικών εκδηλώσεων. • την πραγματοποίηση δημοσιεύσεων, σε έντυπη και ψηφιακή μορφή. • την καλύτερη αξιοποίηση του πρωτογενούς αρχειακού και μουσειακού υλικού του σε συνεργασία και με άλλους επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς και τη διάχυση του υλικού αυτού στην ευρύτερη κοινότητα με τη δυνατότητα επίσκεψής του στο φυσικό και στον διαδικτυακό χώρο. • ως πάγια επιδίωξή του έχει τη συμβολή στη μελέτη της κοινωνίας και του πολιτισμού στον ελλαδικό χώρο και στην ελληνική διασπορά, κατά το παρελθόν και το παρόν, και την ανάδειξη και προβολή του σύγχρονου γίγνεσθαι στον χώρο του λαϊκού πολιτισμού με τα σύγχρονα μέσα έρευνας και επικοινωνίας. • τον εμπλουτισμό των συλλογών του με επιτόπια έρευνα, δωρεές, ανταλλαγές, κ.λπ.

Ιστορικό
Το Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο (Λ.Μ.Α.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ιδρύθηκε το 2017 και στεγάζεται στο χώρο του πρώην Σπουδαστηρίου Λαογραφίας (κτήριο Φιλοσοφικής Σχολής, 7ος όροφος, είσοδος 734). Η συγκέντρωση του υλικού του ξεκίνησε το 1965 από τον τότε Καθηγητή της Έδρας της Λαογραφίας Γεώργιο Κ. Σπυριδάκη. Το 1969 ο Σπυριδάκης υπέβαλε αίτηση (164/12.5.69) προς την Φιλοσοφική Σχολή για ίδρυση «Αρχείου και Σπουδαστηρίου Λαογραφίας και Εθνολογίας» και το 1972 ιδρύθηκε το «Σπουδαστήριον Λαογραφίας μετά προσηρτημένης Λαογραφικής Συλλογής». Σε αυτό προσαρτήθηκε όλο το λαογραφικό υλικό που διέθετε η Έδρα Λαογραφίας έως τότε. Συνοδοιπόρος στο έργο του Σπυριδάκη από το 1966, που διορίστηκε ως βοηθός, ήταν η Μαρία Μηλίγκου-Μαρκαντώνη, στην οποία και ανατέθηκε η ευθύνη της συνέχισης, οργάνωσης και λειτουργίας του Αρχείου πρωτογενούς λαογραφικής ύλης. Η Μαρία Μηλίγκου-Μαρκαντώνη συνέχισε να εμπλουτίζει με ακάματη προσπάθεια το Αρχείο και μετά την αφυπηρέτηση του Σπυριδάκη, μέχρι την δική της αφυπηρέτηση το 2007 ως Αναπληρώτριας πλέον Καθηγήτριας Λαογραφίας. Από τότε και στο εξής το υλικό συλλέγεται με την επίβλεψη των μελών ΔΕΠ της Λαογραφίας του ΕΚΠΑ Οι φοιτητικές εργασίες πλέον κατατίθενται σε δακτυλογραφημένη έντυπη και ηλεκτρονική μορφή, συνοδευόμενες από οπτικοακουστικά τεκμήρια επίσης σε ψηφιακή μορφή. Από τον Ιούνιο του 2017, μετά τη δημιουργία της Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής και την απομάκρυνση των βιβλίων του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας, το Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο λειτουργεί ως ιδιαίτερη πανεπιστημιακή μονάδα, που ανήκει στο Τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ. Αποτελεί βασική ερευνητική υποδομή για την επιστήμη της Λαογραφίας στο Τμήμα αυτό, ενώ εμπλουτίζεται συστηματικά το αρχειακό και μουσειακό υλικό του με τις εργασίες και τις δωρεές αντικειμένων του λαϊκού βίου και πολιτισμού από φοιτητές και άλλους δωρητές. Σήμερα το Λ.Μ.Α. διαθέτει περίπου 4.000 ανέκδοτα κατά κύριο λόγο χειρόγραφα με πλούσιο πρωτογενές λαογραφικό υλικό και μουσειακή συλλογή περίπου 1100 λαογραφικών αντικειμένων (χρηστικών ή μη) της καθημερινής ζωής, που διαρκώς εμπλουτίζεται. Το υλικό αυτό αποτελεί προϊόν επιτόπιων ερευνών φοιτητών και φοιτητριών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και έχει υποβληθεί ως εργασίες σε μαθήματα Λαογραφίας. Έχει ψηφιοποιηθεί μέρος των λαογραφικών αντικειμένων, σχεδόν το σύνολο των χειρογράφων και περί τα 1500 είναι ήδη προσβάσιμα με πλήρες κείμενο στο ευρύ κοινό μέσα από την Ενιαία Πλατφόρμα Ιδρυματικού Αποθετηρίου/ Ψηφιακής Βιβλιοθήκης του ΕΚΠΑ, την "Πέργαμο" [https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/browse.html?p.id=col_folklore]. Αναλυτικότερα, οι συλλογές του Λαογραφικού Μουσείου και Αρχείου περιλαμβάνουν: • πλούσιο πρωτογενές λαογραφικό υλικό, προϊόν επιτόπιας έρευνας, κατατεθειμένο υπό μορφή χειρογράφων • αξιόλογη συλλογή λαογραφικών αντικειμένων (χρηστικών ή μη) της καθημερινής ζωής • αρχείο δικαιοπρακτικών κυρίως εγγράφων 18ου-20ου αι. • αρχείο μικροφωτογραφιών • συλλογή μουσικής ύλης • αρχείο αυτοβιογραφιών και αφηγήσεων ζωής λαϊκών ποιητών, τραγουδιστών, οργανοπαικτών και χορευτών • αρχείο αυτοβιογραφιών και αφηγήσεων ζωής μεταναστών, προσφύγων και Ελλήνων της Διασποράς.

Ομάδες Κοινού
Το Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο απευθύνεται στις εξής ομάδες: • στην πανεπιστημιακή κοινότητα του ΕΚΠΑ (φοιτητές, διδάσκοντες και ερευνητές) που ασχολούνται με λαογραφικά θέματα, για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς • στην ευρύτερη ελληνική και διεθνή ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα, για εκπαιδευτική και ερευνητική χρήση και συνεργασίες • στη σχολική κοινότητα (πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση), με στόχο τη διδασκαλία των μαθητών σε θέματα λαϊκού πολιτισμού • σε συλλόγους, κοινότητες, ιδρύματα και πολιτιστικούς φορείς γενικότερα, με στόχο τη χρήση του υλικού του και την επωφελή συνεργασία με το Λ.Μ.Α. • σε κάθε ενδιαφερόμενο για θέματα που εμπίπτουν στα αντικείμενα δραστηριότητάς του (λαϊκό πολιτισμό, υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά, προφορική ιστορία κ.λπ.)

Συλλογές & Εκθέματα
Το Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο είναι υπό διαμόρφωση, σύμφωνα με μουσειολογική μελέτη, για την καλύτερη ανάδειξη των αρχειακών και μουσειακών συλλογών του. Οι σπουδαιότερες συλλογές του είναι οι εξής: • το Αρχείο χειρογράφων, με συλλογές πρωτογενούς λαογραφικής ύλης • η συλλογή κοσμημάτων 19ου και 20ου αι. • η συλλογή λαογραφικών αντικειμένων (χρηστικών και μη) της καθημερινής ζωής, καθώς και του αγροτικού και ποιμενικού βίου • διδακτικό υλικό σε γυάλινες πλάκες των πρώτων καθηγητών Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νικολάου Πολίτη και Γεωργίου Μέγα • η συλλογή τοπικών ενδυμασιών από πρόσφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας • το Αρχείο δικαιοπρακτικών κυρίως εγγράφων 18ου-20ου αι

Εκδηλώσεις & Δράσεις
Το Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο λειτουργεί και ως εργαστήριο για τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές ανάγκες του ακαδημαϊκού προσωπικού και των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών, αναπτύσσοντας αντίστοιχες προς τις ανάγκες αυτές, δραστηριότητες και εκδηλώσεις. Στο πλαίσιο αυτών των εκδηλώσεων/δραστηριοτήτων λαμβάνουν χώρα: • σεμιναριακές διαλέξεις και ομιλίες από προσκεκλημένους ομιλητές (καθηγητές και ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό, διδάκτορες, ειδικούς επιστήμονες κ.ά.) σε λαογραφικά/ μουσειολογικά θέματα, που είναι ανοιχτές σε όλη την πανεπιστημιακή κοινότητα • περιστασιακές θεματικές εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν προσωρινές εκθέσεις, ομιλίες, παρουσιάσεις, κ.ά. • αφηγήσεις παραμυθιών σε φοιτητές Λαογραφίας από σύγχρονους αφηγητές παραμυθιών • επισκέψεις σχολείων, κυρίως της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δράσεων του Λ.Μ.Α. που απευθύνονται στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα • συμμετοχή του Λαογραφικού Μουσείου και Αρχείου με επιλεγμένα αντικείμενα από τις μουσειακές και αρχειακές συλλογές του, στο πλαίσιο περιοδικών εκθέσεων άλλων μουσείων και ιδρυμάτων • συμμετοχή του Λαογραφικού Μουσείου και Αρχείου με αντικείμενα, κείμενα και ξεναγήσεις, στο πλαίσιο των περιοδικών εκδηλώσεων των «Ανοικτών Πυλών» του ΕΚΠΑ προς ενημέρωση για θέματα λαϊκού πολιτισμού σε μαθητές-επίδοξους φοιτητές και σε μέλη της ευρύτερης κοινότητας.

Προσβασιμότητα
Υπάρχει δυνατότητα φυσικής πρόσβασης μέσω των ειδικών εγκαταστάσεων της Φιλοσοφικής Σχολής. Δεν είναι όμως ακόμα διαθέσιμος ο ιδιαίτερος τεχνολογικός εξοπλισμός που απαιτείται για την πλήρη πρόσβαση στην χρήση του υλικού του Λαογραφικού Μουσείου και Αρχείου από ΑμεΑ.

Λειτουργία
Λόγω της χρήσης του και ως εργαστηρίου για προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, το Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο προσαρμόζει το ωράριο λειτουργίας του σε κάθε ακαδημαϊκό εξάμηνο σύμφωνα με το ακαδημαϊκό ημερολόγιο και τις τρέχουσες εκπαιδευτικές ανάγκες. Για ρύθμιση εκπαιδευτικής, ερευνητικής επίσκεψης ή για οποιοδήποτε άλλο θέμα που σχετίζεται με την πρόσβαση στο Λ.Μ.Α., χρειάζεται προηγούμενη σχετική επικοινωνία.
Όνομα διευθυντή: Μαριάνθη Καπλάνογλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Λαογραφίας, Τμήμα Φιλολογίας

Απόφαση Ίδρυσης
ΦΕΚ ΙΔΡΥΣΗΣ Λαογραφικού Μουσείου και Αρχείου: B 1923- 02.06.2017